 |
| ziarenko.net |
Pochodzi ze środkowych Chin, skąd rozprzestrzeniła się na cały kontynent azjatycki. Jest też uprawiana w Ameryce Południowej (Brazylii) i Północnej (USA), Australii, a nawet w pasie klimatu śródziemnomorskiego. Jest to cierniste drzewo, o liściach opadających na zimę, dochodzące w Chinach do 10 m wysokości, w Indiach nawet do 20 m, ale w uprawach prowadzone jest najczęściej jako niewysoki krzew. W sadach chińskich sadzi się jujubę sposobem gniazdowym, po 3-4 drzewa w jednym miejscu. Bardzo gęste nasadzenia tej rośliny są powszechnie wykorzystywane jako żywopłoty.
Jest to roślina klimatu przejściowego między ciepłym i umiarkowanym. Znosi ona temperaturę do -18 °C, ale udaje się tylko tam, gdzie lata są długie i gorące, a klimat raczej suchy. Jujuba żyje i owocuje bardzo długo i nierzadko spotyka się sady tego drzewa prawie 200-letnie.
W niektórych krajach azjatyckich owoce jujuby są ważnym pokarmem ludności.
Główny ośrodek uprawy jujuby to Chiny (uprawiana od 4000 lat, zaliczana do grupy pięciu najważniejszych drzew owocowych Chin) i Tybet. Dużo uprawia się jej także w Indiach, Izraelu, poza tym na Bliskim Wschodzie i w republikach azjatyckich Rosji (najwięcej w Uzbekistanie). I choć jest to roślina azjatycka, jednak już na początku naszej ery rozpowszechniła się w południowej Europie, głównie we Włoszech i innych krajach śródziemnomorskich, gdzie podobne z kształtu i smaku do śliwek owoce jujuby są chętnie jadane w stanie świeżym lub przerabiane na ulubione powidła, zastępujące z powodzeniem powidła śliwkowe.
Jujuba pospolita, uprawiana w Chinach, kwitnie wczesną wiosną, a owoce dojrzewają jesienią ? od sierpnia do października. Owoce tworzą się na specjalnych, ulistnionych pędach owoconośnych. W końcu października jujuba zrzuca nie tylko swe liście, ale również pędy owoconośne wraz z owocami. Dlatego też Chińczycy nie zrywają owoców, ale uderzając kijami po gałęziach, strząsają pędy razem z owocami.
Owoc jujuby jest pestkowcem, o kształcie podobnym do śliwki węgierki, do 5 cm długim (u lepszych odmian, np. odmiany Tajanczao) i 2,5 cm średnicy oraz wagi do 50 g. Inne odmiany (np. Usinchun) mają owoce drobniejsze, o wadze 18-25 g.
Skórka owocu młodego jest jasnozielona lub żółta, a w czasie dojrzewania ciemnobrązowa. Owoce strząsa się z drzew, gdy ich barwa zaczyna przechodzić z zielonej w brązową. Nie zmienia się ona równomiernie, lecz dość nagle na całym owocu pojawiają się najpierw rozrzucone, niewielkie brązowe plamy, które powiększają się tak, że barwa brązowa obejmuje wkrótce cały owoc.
W środku owocu znajduje się twarda, walcowata pestka barwy zielonkawobiaławej lub brunatnej. Miąższ ma barwę białą z bardzo lekkim zielonkawym odcieniem. Smak miąższu jest słodki lub słodko-kwaskowaty, konsystencja jędrna, chrząstkowata, trochę mączysta.
Owoce jujuby nazywane są też niekiedy chińskimi daktylami, gdyż po wysuszeniu przypominają bardzo te owoce.
Owoce jujuby odznaczają się szczególnie wysoką zawartością cukrów (głównie glukozy i fruktozy) od 25 do 32% (niekiedy powyżej 50%), zawierają też sporo pektyn i trochę kwasów organicznych. Poza tym w świeżych owocach występuje od 2,6 do 3,4% białka i 3,7% tłuszczu. Oprócz tego owoce jujuby charakteryzują się wyjątkowo wysoką zawartością witaminy C (od 250 do 1300 mg), prowitaminy A oraz bioflawonoidów (głównie rutyny) od 305 do 1230 mg. Z mineralnych składników w owocach występują sole kobaltu, żelaza oraz jodu.
Ze względu na wymienione składniki owoce jujuby wykazują działanie lecznicze i stosowane są w nadciśnieniu (ze względu na ochronne działanie bioflawonoidów na naczynia włosowate), chorobach gorączkowych, szkorbucie i przy obniżonej odporności na choroby infekcyjne. Są też stosowane w chorobach gardła i nieżytach nosa. We Francji owoce jujuby dodawane są do rozwalniających mieszanek owocowych (działających łagodnie przeczyszczająco), np. słynnej, o działaniu dietetycznym (usprawniającym wydalanie kału) ? mieszanki czteroowocowej (Especes des quatre fruits), w skład której wchodzą: owoce jujuby, rodzynki, figi oraz daktyle. Mieszanka ta polecana jest szczególnie małym dzieciom oraz ludziom w podeszłym wieku, cierpiącym na przewlekłe zaparcia.
W Hiszpanii i Portugalii owoce jujuby są surowcem farmakopealnym, czyli dopuszczonym oficjalnie do lecznictwa.
Właściwości lecznicze owoców jujuby zostały zauważone już bardzo dawno. W starożytności lekarze arabscy stosowali jujubę w astmie, kamicy moczowej i zapaleniu pęcherza moczowego. W średniowieczu w biegunce i czerwonce zalecano niedojrzałe owoce, natomiast dojrzałe przy zaparciach. W Uzbekistanie i na Kaukazie od dawna używano owoców jujuby w chorobach dróg oddechowych, a w Chinach jako środka wzmacniającego i moczopędnego. Obecnie ponownie zwrócono uwagę na ten surowiec, a lekarze azjatyccy (zwłaszcza leczący metodami tradycyjnej chińskiej medycyny) i europejscy zalecają spożywanie jujuby w nadciśnieniu i miażdżycy, leczniczo oraz profilaktycznie.
Pod nazwą czarna jujuba (Fructus Sebestenae) spotykało się niegdyś w europejskich aptekach wysuszone, podobne do niewielkich śliwek owoce egzotycznego drzewa Cordia sebestena, zawierające również cukier inwertowany (złożony z glukozy i fruktozy), pektyny i śluzy. Owoców tych używano jako bardzo łagodnego środka przeczyszczającego, odpowiedniego dla dzieci i dla ludzi bardzo starych, cierpiących na przewlekłe zaparcia.
Najwięcej jednak używa się owoców jujuby w celach spożywczych, a legendy i podania starochińskie głoszą, że pustelnicy żywili się na pustyni tylko tymi owocami. I teraz mnisi buddyjscy, spędzając wiele czasu na medytacjach, żują wysuszone owoce jujuby.
Owoce surowe, choć w niektórych rejonach świata spożywane masowo, nie są zbyt smaczne. Gotowane okazują się znacznie lepsze. W Chinach oraz w Indiach podaje się je z ryżem, kaszą jaglaną, kaszą z sorgo lub stosuje jako nadzienie do specjalnych chińskich placków i bułeczek, pieczonych lub gotowanych na parze. Duże ilości owoców przeznacza się na suszenie. Suszona jujuba jest bardzo smaczna i przypomina smakiem daktyle. Jeszcze lepsze są owoce kandyzowane. Często przed kandyzowaniem owoce jujuby kisi się, przetrzymując je przez pewien czas w coraz bardziej stężonych roztworach soli kuchennej, następnie dokładnie płucze w wodzie i smaży w gęstym syropie. Kandyzowane owoce są bardzo smaczną bakalią Wschodu, poszukiwaną na rynkach światowych (mogą zastąpić rodzynki i suszone śliwki). Poza tym wytwarza się syrop z owoców jujuby, który można wykorzystać do produkcji różnych napojów, kompotów, koktajli alkoholowych itp. Miejscowo suszonych owoców jujuby używa się niekiedy do wypieku specjalnych gatunków chleba lub pieczywa cukierniczego.
Owoce jujuby można też mrozić lub przechowywać w słodkim syropie.
Liście jujuby charakteryzuje również wysoka zawartość witaminy C. Są używane jako karma dla owiec i bydła rogatego, a także jako pożywienie jedwabników (podobnie jak liście morwy). Jako ciekawostkę można podać fakt, że żucie liści jujuby usuwa na pewien czas odczuwanie smaku słodkiego i gorzkiego.
W krajach, w których uprawia się jujubę, wykorzystuje się również korę o wysokiej zawartości garbników oraz drewno używane w snycerstwie i rzeźbiarstwie.
Stosunkowo niedawno odkryto w Chinach i Indiach jujubę beznasienną. Owoce tej odmiany są bardzo smaczne i lepiej nadają się zarówno do spożycia bezpośredniego, jak i do suszenia. Odmiany beznasienne rozmnaża się wegetatywnie.
Źródło:
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz